جایزه «جبار باغچه‌بان، همزاد سیمرغ» را موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان با پشتیبانی مالی و فرهنگی شرکت عمران آذرستان پایه‌گذاری کرده است.
این جایزه برآیندی از تجربه و باورهای موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان به الگو قرار دادن نام‌های بزرگ و کنش‌های آن‌ها برای پیشرفت فرهنگی کودکان این سرزمین است. ایران با فرهنگ کهن خود چه در اسطوره‌ها و چه در تاریخ، چهره‌هایی درخشان دارد، که نام و یاد آن‌ها می تواند بهترین الگو و انگیزه برای آموزگاران و ترویجگرانی باشد که دل در گرو سرنوشت بهتر برای کودکان دارند. یکی از این برترین الگوها در این زمینه سیمرغ است. در اسطوره‌های ایرانی روایت زال و سیمرغ، روایتی بس پیچیده و دل‌انگیز است. داستان راندن کودک سپیدموی یا ناسازواره از خانواده و رها کردن او در طبیعت. سیمرغ این مرغ جان، که همه افسون هستی را با خود دارد، راندگی زال را برنمی تابد و او را به آشیانه خویش می‌برد و همراه با جوجگان خود بزرگ می‌کند. در حقیقت سیمرغ نخستین آموزگار و پرورش دهنده کودکان ناسازواره، توان‌یاب و کودکان با نیازهای ویژه است. سیمرغ روایت روزگار افسانه است، اما جبار باغچه‌بان روایت روزگار تاریخ و واقعیت‌ها است.
جبار باغچه‌بان در روزگار معاصر، همان کاری را برای کودکان کم شنوا و ناشنوا انجام داد که روزگاری سیمرغ برای زال انجام داده بود. همه کار این آموزشگر و آموزگار بزرگ ایران در این اندازه نبود و نماند. در کنار آن، او به همراه میرزا حسن رشدیه و انگشت شمار فرهیختگان دیگر پایه‌های آموزش نو را در ایران ریختند.
از این رو، به بزرگی نام سیمرغ و نام جبار باغچه‌بان، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان برای گسترش ترویج کتابخوانی و تقویت سوادآموزی پایه، جایزه ای به نام «جبار باغچه‌بان، همزاد سیمرغ» بنیان گذارده است. برگزیدگان این جایزه از میان ترویج‌گران، آموزگاران و مربیان و کتابداران برنامه «با من بخوان» گزینش می‌شوند که توانسته‌اند این برنامه را با کوشش و ابتکارهای فردی ژرفا ببخشند یا مسئولیت ویژه‌ای در انجام آن داشته‌اند. به هرکدام از برگزیدگان تندیس «جبار باغچه بان، همزاد سیمرغ» به همراه جایزه نقدی اهدا می‌شود.
شرکت عمران آذرستان، پشتیبان و یاور موسسه و برنامه «با من بخوان» مسئولیت پشتیبانی از این جایزه را نیز پذیرفته است تا شاید آموزه‌ای باشد برای دیگر سازمان‌های صنعتی و مالی که به سهم خود در برنامه‌های فرهنگی مشارکت بسزا داشته باشند.
نخستین دوره این جایزه در آبان ماه ۱۳۹۵ همراه با برگزاری نخستین همایش بزرگ «با من بخوان» برگزار و برگزیدگان این دوره که ۱۰ نفر بودند معرفی شدند.
دومین دوره‌ی جایزه جبار باغچه‌بان نیز در آبان ماه ۱۳۹۷ همزمان با هفته کتاب و برگزاری دومین همایش بزرگ «با من بخوان» به ۱۳ ترویجگر برگزیده از مناطق دوردست ایران اهدا شد.
در سال ۱۳۹۹ نیز هم‌چون دو دوره‌ی پیشین، همزمان با روز کتاب و کتابخوانی در ایران (۲۴ آبان) اسامی ۱۲ نفر از ترویج‌گران برگزیده‌ی کتاب و کتابخوانی در برنامه‌ی «با من بخوان» برای دریافت جایزهی جبار باغچه‌بان منتشر شد.
چهارمین دوره‌ی جایزه «جبار باغچه‌بان، همزاد سیمرغ» در پاییز ۱۴۰۱ برگزار شد. ۵ نفر از قدیمی‌ترین ترویج‌گران را بر پایه‌ی معیارهایی هم‌چون: پایداری و پی‌گیری در ترویج کتابخوانی و تقویت مهارت‌های سواد در مناطق کم‌برخوردار ایران، خلاقیت و نوآوری در زمینه‌ی ترویج کتابخوانی و گسترش مهارت‌های سواد، باورمندی و آگاهی از راه‌ها و روش‌های برنامه‌ی «با من بخوان» و شناساندن این برنامه به علاقه‌مندان، مربیان، آموزگاران، کتابداران و خانواده‌ها به شکل گسترده، به عنوان ترویج‌گران برتر سال ۱۴۰۱ و برندگان چهارمین دوره‌ی جایزهی «جبار باغچه‌بان، همزاد سیمرغ» برگزیده‌اند. همچنین داوران چهارمین دوره‌ی جایزهی جبار باغچه‌بان افزون بر برندگان، ۱۵ ترویج‌گرِ «با من بخوان» و ۸ نهادی که در آن‌ها این برنامه به بهترین شکل پیاده شده است را نیز به پاس تلایش‌هایشان شایسته‌ی تقدیر دانسته‌اند.
