بسته‌های سواد پایه

سومین دفتر نوشت‌آموز ایرانک با پژوهش‌های نظری روی الف‌با و خط فارسی در چارچوب رویکرد آموزنگاری در موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان پژوهیده شده است. این دفتر ویژه‌ی آموزش الف‌با و خط فارسی و شناخت ویژگی‌های آن از جنبه‌ی هندسی و ردگیری قلم روی کاغذ یا هر سطح دیگری است. این دفتر از نوشت‌آموزهای ایرانک نه تنها نوشتن الف‌با و خط فارسی را آموزش می‌دهد، که به گونه‌ای طراحی شده‌است که از نیمه‌ی کار، با آموزش زبان فارسی هم‌راه می‌شود.

اصل مهم در آموزش نوشتن به هر زبانی و هر خطی «بیداری نوشتاری» writing awareness است. در ایران در چند دهه‌ی گذشته جایی برای این موضوع دیده نشده است. آموزش «بیداری نوشتاری» موضوعی بدیهی و یقینی فرض می شود. همین پدیده سبب آشفتگی گسترده در آموزش درست نویسی به زبان و خط فارسی شده است.

اکنون و در این زمان به سبب سستی‌هایی که در نظام آموزش رسمی زبان فارسی وجود دارد، برای ده‌ها هزار آموزگار و کارشناس آموزشی این اصل جا افتاده است که آموزش نوشتن به زبان‌آموزان نیاز به هیچ رویکرد و روشی ندارد. همه‌ی آن چیزی که در کتاب فارسی اول دبستان آمده است، برای این گروه بسنده می‌کند، که در حقیقت در این کتاب هم هیچ چیزی به عنوان روش نوشتن نداریم، بلکه اجبار به گونه‌ای نوشتن داریم.

ویژگی‌های نوشت‌آموز ایرانک ویژه‌ی آموزش الف‌با و خط فارسی

خط یا دبیره‌ی به کار رفته در این نوشت‌آموز برپایه‌ی خط ایرانک ویژه‌ی نوشتن ساخته شده است و آموزک نام دارد. آموزک خط یا دبیره‌ای آموزنگار است. یعنی نگارش برای آموزش و نه نگارش برای خوش‌نویسی یا هدف‌های دیگری که شاید از نوشتن به دنبال آن هستیم.

آموزنگاری رویکردی است که برگرفته از رویکرد بزرگ‌تر و جامع‌تر سوادآموزی از راه ادبیات کودکان است. در رویکرد آموزنگاری به نیازهای کودک برای آموزش نوشتن توجه شده است و اصلی‌ترین بنیادهایی که این رویکرد را می‌سازنند، چنین‌اند:

• آموزش نوشتن به کودکان نوآموز برپایه‌ی بیداری نوشتاری که ترکیبی از بیداری از کارکردهای نوشتار و نوشتن است، پیش می‌رود.
• نوشتن مهارتی چندسویه است که برای آموختن آن به هماهنگی اندام‌های حرکتی، چشمی و مغزی نیاز است.
• نوشتن بخش پیشرفته‌ترِ مهارت خواندن است که در حقیقت گرداندن شکل ذهنی واج و واژگان به شکل تصویری آن است.
• زبان فارسی از زبان‌های با عمق ارتوگرافیک است که برای آموزش نوشتن باید همه‌ی ویژگی‌های خط و دبیره‌ی آن را در نظر گرفت.
• در طراحی خط و دبیره‌ی فارسی باید هندسه‌ی ایرانی و شکل عملکردی مغز کودک را در این زمینه در نظر گرفت.
• برای آموزش خط و دبیره‌ی فارسی باید کودکان را با پاره‌ها و اجزای خط فارسی آشنا کرد به گونه‌ای که در روند آموزش، نسبت به خطی که می‌نویسند، آگاهی پیدا کنند.
• آشنایی با خط و دبیره‌ی فارسی مانند این که این خط برچه پایه‌ای شکل گرفته و جهت‌های نوشتاری آن چه‌گونه است، بخشی از بیداری نوشتاری است که کودکان از همان ابتدا باید با آن آشنا شوند.
• آگاهی از کارکردهای نوشتن که در فرایند آموزش نوشتن بسیار اهمیت دارد. در این فرایند کودک می‌آموزد که می‌تواند برخی از خواسته یا احساسات و اندیشه‌های خود را با نوشته به دیگران برساند.
• یاریگری بزرگسالان یا مداخله‌ی آن‌ها در روند فرایند آموزش نوشتن که باید همواره به آن توجه داشت.