با من بخوان برنده باارزش‌ترین جایزه بین‌المللی ترویج کتابخوانی شد!
برنامه “با من بخوان” برنده معتبرترین و باارزش‌ترین جایزه بین‌المللی ترویج کتابخوانی «ایبی–آساهی»(IBBY-Asahi) شد. جایزه ترویج کتابخوانی آساهی از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان(IBBY) هر دو سال یک بار به دو گروه یا موسسه‌ای اهدا می‌شود که با انجام فعالیت‌های چشمگیر، سهم پایداری در اجرای برنامه‌های ترویج کتابخوانی کودکان و نوجوانان داشته باشند. امسال موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان با برنامه “با من بخوان” از ایران، به همراه “برادر بزرگ موشه” (Big Brother Mouse) شهر لانگ پرابنگ، از کشور لائوس، از میان ۱۱ نامزد جایزه آساهی ۲۰۱۶ موفق به دریافت این جایزه ارزشمند شدند.
این دو پروژه برگزیده در تاریخ ۴ آوریل ۲۰۱۶ (۱۶ فرودین ۱۳۹۵) در کنفرانس مطبوعاتی IBBY در نمایشگاه کتاب کودک بولونیا معرفی شدند و جایزه‌های آنان در آگوست ۲۰۱۶ در ۳۵امین کنگره جهانی IBBY اعطا خواهد شد.
موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان با درک اهمیت کتابخوانی و بلندخوانی در آموزش خواندن و نوشتن نزدیک به پنج سال است که برنامه‌ی با من بخوان را اجرا می‌کند. با من بخوان برنامه‌ای برای ترویج کتابخوانی با کودکان خانواده‌های کم‌درآمد، کودکان محروم و کودکان در بحران است. این برنامه بر پایه رساندن کتاب‌های مناسب و باکیفیت به دست این گروه از کودکان و نوجوانان است که در وضعیت معمول زندگی به کتاب‌های با کیفیت دسترسی ندارند. موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان پس از سال‌ها پژوهش در حوزه تاریخ و فرهنگ کودکی و جایگاه کتاب کودک در جامعه، بر این باور است که ترویج ادبیات در میان کودکان و نوجوانان، به ویژه کتابخوانی می‌تواند استعدادها و توان‌مندی‌های ذهنی نسل‌های آینده را شکوفا و زندگی آن‌ها را دگرگون و بارور کند. از این رو این موسسه برای تحقق این شعار که “همه کودکان حق دارند کتاب‌های با کیفیت بخوانند” از مردادماه ۱۳۹۰ برنامه با من بخوان را پیشنهاد و در نقاط مختلف ایران اجرا کرده است.
یکی از اصل‌های مهم برنامه با من بخوان سهیم شدن کتاب با کودکان و نوجوانان با روش بلندخوانی است که با گفتوگو و انجام فعالیت‌های خلاق هنری در پیوند با کتاب برای برای تاثیرگذاری عمیق‌تر کتاب همراه می‌شود. هدف از سهیم شدن کتاب‌ها با کودکان و نوجوانان به این شیوه، بهره‌مندی از لذت و شوق خواندن و برانگیختن انگیزش‌های زیبایی‌شناختی و معنایی در آن‌هاست. بر اساس این هدف و رویکرد، افزون بر گزینش آگاهانه کتاب‌های مناسب و باکیفیت و رساندن آن به دست کودکان مناطق محروم، می‌کوشد با برگزاری کارگاه‌های گوناگون، مربیان و آموزگاران را در زمینه بلندخوانی و فعالیت‌های در پیوند با آن توانمند کند.
از محورهای دیگر این برنامه ترویج مهارت‌ها و ارزش‌های زندگی از راه کتابخوانی، راه‌اندازی کتابخانه‌های کوچک محلی، روستایی و آموزشگاهی با کتاب‌های باکیفیت و نیز تهیه گزارش‌‌های مستند از فعالیت‌ها و نشست‌های کتابخوانی و ارزیابی پیوسته طرح بر اساس معیارهای کمی و کیفی است.
با این روش و اصول، برنامه با من بخوان تا کنون در مناطقی از ۱۳ استان کشور اجرا و به موفقیت‌های چشمگیری در ترویج کتابخوانی و علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب دست یافته است. در مدت ۵ سال از آغاز برنامه با من بخوان نزدیک به ۲۴ هزار کودک تحت پوشش این برنامه بوده‌اند و از امکانات آن بهره‌مند شدهاند.
یکی از دلایل موفقیت برنامه با من بخوان این است که این برنامه باانعطاف‌پذیری بسیار و همزمان ایستادگی بر اصول پایه و محوری خود توانسته است به گونه‌گونی گسترده‌ای از نظر شیوه اجرا دست یابد و طیف گسترده‌ای از کودکان، از دانش آموزان مدارس مناطق محروم گرفته تا کودکان بیمار، کودکان کار و خیابان، کودکان ساکن در پرورشگاه‌ها و حتا فرزندان کارکنان یک کارخانه را تحت پوشش قرار دهد.
انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در راستای پشتیبانی از برنامه با من بخوان با کتاب‌های باکیفیت مجموعه کتاب‌های با من بخوان را منتشر کرده است که شمار آن‌ها به ۲۳ جلد می‌رسد. چند تصویرگر و نویسنده بین‌المللی نیز برای حمایت از این برنامه حق چاپ کتاب‌های خود را در ایران به برنامه با من بخوان اهدا کرده اند. همچنین موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان تا کنون نزدیک به ۳۰ بسته کتاب+فعالیت را تهیه و در دسترس مخاطبان برنامه قرار داده است تا خانواده‌ها، مربیان، آموزگاران و کتابداران را در دسترسی به کتاب‌های خوب یاری رساند و آنان را در زمینه چگونگی سهیم شدن کتاب با کودکان راهنمایی کند. در بسته‌های کتاب+فعالیت، یک کتاب برگزیده از سوی کارشناسان موسسه و شورای کتاب کودک، دستنامه راهنمای خواندن و فعالیت‌های مربوط به کتاب، فعالیت‌های چاپی به شکل الگو ساخت ماسک، عروسک و… برای نمایش، بازی و برگه‌‍‌های فعالیت برای درگیر شدن در ساختار داستان گنجانده شده است.
کیسه کتاب‌های موضوعی نیز بخش دیگری از تلاش برنامه با من بخوان برای غنی‌تر کردن برنامه‌های کتابخوانی با کتاب‌های باکیفیت است. این کیسه‌های موضوعی شامل چند کتاب، دستنامه راهنما و فعالیت‌های پیشنهادی در رابطه با موضوعی خاص است. هدف از این کیسه‌های موضوعی این است که کودکان و نوجوان را یاری دهد تا در زمینه موضوعات مهمی که در دنیای امروز نیازمند شناخت و یادگیری آن‌ها هستند، به طور ویژه به مطالعه و کتابخوانی بپردازند. کیسه کتاب محیط زیست و کیسه کتاب ارزش‌های زندگی در سه مقطع پیش دبستان، دبستان و نوجوان و نیز کیسه کتاب خواندن با نوزاد و نوپا که ویژه برنامه خواندن با نوزاد طراحی شده، از این مجموعه است.
موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان نزدیک به ۴۰ دستنامه یا کتابچه کوچک راهنما برای برنامه با من بخوان تهیه کرده است. هر کدام از این دستنامه‌ها به طور ویژه برای موضوعی خاص و متناسب با برنامه کارگاه‌های با من بخوان طراحی شدهاند و مربیان، آموزگاران و والدین را در کتابخوانی برای کودکان و نوجوانان یاری می‌دهند برای هر کدام از کیسه‌های موضوعی با من بخوان (کیسه محیط زیست، کیسه ارزش‌های زندگی و خواندن با نوزاد و نوپا) دستنامه‌ای ویژه تهیه و درون کیسه‌ها قرار داده شده است. برای هر کدام بسته‌های کتاب+فعالیت نیز دستنامه‌ی راهنمای خواندن و فعالیت‌های مرتبط با آن طراحی شده که به درک بهتر مفاهیم و تصاویر کتاب کمک می‌کند.
برنامه خواندن با نوزاد و نوپا طرح جدیدی است در چارچوب برنامه با من بخوان اجرا می‌شود. ازآنجا که امروزه ثابت شده است عادت و علاقه به خواندن از دوران نوزادی یا حتا زمانی که کودک در شکم مادر است، آغاز می‌شود، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و برنامه با من بخوان، بخشی از فعالیت‌های خود را به ترویج خواندن با نوزادان و نوپایان اختصاص داده است تا با آگاه ساختن و توانمند کردن مادران و پدران به ویژه در خانواده‌های کم‌درآمد، در جهت کتاب خواندن و گفتوگو با کودکان از همان بدو تولد گام بردارد.
این برنامه به شیوه عملی و به زبان ساده به مادران و پدران جوان آموزش می‌دهد که چگونه می‌توانند با داشتن برنامه بلندخوانی روزانه، از دوره نوزادی و نوپایی، رشد همه‌جانبه‌ی فرزندان‌شان را پشتیبانی کنند و آن‌ها را با لذت خواندن آشنا کنند. این طرح تاکنون در دو منطقه “حصه اصفهان” و “محمودآباد شهرری” اجرا شده و بازخوردها و نتایج مثبتی داشته است.
آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان بخش مهمی از برنامه با من بخوان را در راستای یادگیری کیفی و لذت‌بخش و تقویت سواد پایه از راه ادبیات تشکیل می‌دهد. کتاب‌های آواورزی و الفباورزی، فارسی‌آموزهای نخودی، ریاضی‌آموز لولوپی و واژه‌نامه چیستانی که از سوی نشر چیستا منتشر شدهاند، در راستای آمادگی کودکان به سواد پایه در محور این برنامه جای دارند. کودکان با آموزش این بسته‌ها می‌توانند با لذت و سرگرمی، درست شنیدن و درست سخن گفتن را که پایه و اساس خواندن و نوشتن است، فرا بگیرند و با داستان، شعر، تصویرخوانی و بازی برای دوره‌ی خواندن و نوشتن و یادگیری ریاضی آماده شوند.
با این مجموعه فعالیت‌ها و تلاش‌ها در برنامه با من بخوان، اکنون مربیان و آموزگاران از دورترین مناطق خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان گرفته تا کوهدشت لرستان یا کوره‌پزخانه‌های محمودآباد شهرری، از تاثیرات شگرف این برنامه بر کودکان گزارش می‌دهند.
در استان خراسان جنوبی که برای سال سوم طرح با من بخوان در آن اجرا می‌شود، مربیان و آموزگاران با خلاقیت و علاقه، بلندخوانی را با فعالیت‌های در پیوند با آن همراه کرده‌اند. لذت بردن از کتاب و ادبیات، بهبود مهارت‌های اجتماعی و شناختی کودکان، درک غیرمستقیم اهمیت ارزش‌های زندگی و محیط‌زیست، افزایش اعتماد به نفس و مشارکت از تاثیرات مهم بلندخوانی بر کودکان خراسان جنوبی است. مسئولان آموزش و پرروش خراسان جنوبی یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در افزایش جذب نوآموزان دوره پیش‌دبستانی در استان خراسان جنوبی را اجرای طرح “با من بخوان” در این استان دانستند. به گفته آنان برنامه با من بخوان با جذاب کردن روش‌های تدریس و توجه به علایق کودکان(کتابخوانی، بلندخوانی، قصه‌گویی، نمایش خلاق و کارهای دستی) سبب استقبال کودکان و خانواده‌های آنان از تحصیل در دوره پیش‌دبستانی و در نتیجه افزایش جذب کودکان شده است. برپایی بیش از ۹۰ کتابخانه کوچک کلاسی در مدارس خراسان جنوبی، بخش دیگری از موفقیت‌های برنامه با من بخوان در این استان است.
در استان خراسان جنوبی تا کنون مدارس پیش دبستان و پایه اول مناطق قائنات و نهبندان، بیرجند، درمیان، خوسف و بشرویه با پشتیبانی “جامعه یاوری فرهنگی” و IBBY تحت پوشش برنامه با من بخوان قرار گرفته‌اند.
برنامه “با من بخوان” در استان سیستان و بلوچستان کوشیده است تا بر پایه بلندخوانی و لذت ادبیات، در راه تقویت سواد پایه و مهارت‌های خواندن و نوشتن کودکان به ویژه کودکان دو زبانه این استان محروم گام بردارد. زابل، زاهدان، ایرانشهر، راسک و سرباز و لاشار مناطق تحت پوشش با من بخوان در این استان هستند که از سال ۹۴ به برنامه با من بخوان پیوسته‌اند. کارشناسان تاثیر این روش را در این مدت کوتاه شگفت‌انگیز ارزیابی کرده اند. به باور آن‌ها این برنامه سبب رشد مهارت‌های خواندن و نوشتن، افزایش دایره واژگان و بهبود روحیه، نشاط و اعتماد به نفس کودکان دو زبانه شده است. حمایت مالی “شرکت عمران آذرستان” و “جامعه یاوری فرهنگی” و همکاری اداره آمورش پرورش استان در موفقیت برنامه در این استان تاثیر زیادی داشته است.
همکاری در پروژه شادی و امید، بخش دیگری از برنامه با من بخوان در استان سیستان بلوچستان که توسط “انجمن شاه‌پری یاری‌گران زنان سیستان و بلوچستان” در بیمارستان علی اصغر زاهدان برای کودکان مبتلا به بیماری تالاسمی و هموفیلی به اجرا درآمده است.
محله مشیرآباد یزد، یکی دیگر از تجربه‌های موفق و منحصربه‌فرد برنامه با من بخوان است. با من بخوان در سال ۹۱-۹۲ در این محله که یکی از محله‌های حاشیه‌ای و محروم یزد است، با پشتیبانی “بنیاد علمی گرامی” به اجرا درآمد و با تربیت مربیان داوطلب دلسوز، برگزاری نشست‌های کتابخوانی، آموزش خانواده‌ها و برپایی کتابخانه، تاثیرات مهمی در رشد اجتماعی، شخصیتی، شناختی و علاقه‌مندی به کتاب و کتابخوانی در میان کودکان تحت پوشش طرح برجا نهاد.
شهر کوهدشت در استان لرستان نیز از سال ۹۲ به طرح با من بخوان پیوسته است و مربیان و آموزگاران مدارس تحت پوشش طرح با وجود محدودیت‌ها، برای سال دوم باعلاقه در حال اجرای طرح هستند.
با توجه به این‌که یکی از هدف‌های برنامه با من بخوان کمک‌رسانی به کودکان در بحران با بهره‌گیری از ادبیات است، در نخستین روزهای پس از زلزله آذربایجان شرقی، شهرستان هریس، کارشناسان با من بخوان با بسته‌های کتاب و ابزارهای نقاشی و بازی به یاری کودکان و خانواده‌های آن‌ها شتافتند. دراین بازدید کارشناسان موسسه با برگزاری کارگاه‌های بلندخوانی برای مربیان ۱۲ روستا-مهد، تلاش کردند که آن‌ها را برای یک کار درازمدت‌تر آموزش دهند. پس از گذر از بحران زلزله، آبان ماه ۱۳۹۱ انجمن حمایت از حقوق کودکان از موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان خواست که طرح با من بخوان را در این منطقه با پشتیبانی مالی انجمن، پیاده کنند.
در استان کرمان و شهرستان زلزله زده بم نیز در سال ۹۱، چهار مرکز شبه‌خانواده “بنیاد خیریه سپهر بم” با راهنمایی و هدایت “انجمن دوستداران ادبیات کودکان و نوجوانان (خرد سپاهان)” به طرح با من بخوان پیوستند. مدارس شهر سیرجان استان کرمان هم از آبان ماه ۱۳۹۴ کار خود را در با پشتیبانی مالی “موسسه معراج اندیشه” و همکاری آموزش و پرورش شهرستان سیرجان آغاز کرد.
برنامه با من بخوان در شهر اصفهان از سال ۹۱ با همکاری “انجمن دوستداران کتاب کودک اصفهان” در سه منطقه محروم حصه و یزدآباد و ارزنان اجرا شده است.
اما در استان‌های تهران و البرز برنامه با من بخوان گسترده متنوعی از مراکز و کودکان را تحت پوشش دارد. چند مرکز حمایت از کودکان، چند مرکز کودکان کار و خیابان، چند شیرخوارگاه و پرورشگاه، بیمارستان کودکان مبتلا به سرطان(محک) و کارخانه سازور سازه آذرستان از آن جمله اند.
خانه فرهنگ محمودآباد شهرری از دیگر مراکز موفق با من بخوان در تهران است. کتابخانه این مرکز که از سال ۹۴ کار خدمات‌رسانی به کودکان و نوجوانان محله و خانواده‌های کارگری کوره‌پزخانه‌های محمودآباد شهرری را آغاز کرده است، دارای دو بخش پیش‌دبستان و دبستان است که نشست‌های گوناگون کتابخوانی و فعالیت‌های در پیوند با کتاب، و فعالیت‌های مربوط به آواروزی و الفباورزی در آن برگزار می‌شود. در نمایشگاهی که مسئولان این مرکز در بهمن ماه برگزار کردند، نقاشی‌ها، کاردستی‌ها، فعالیت‌ها و آثار دست‌ساز کودکان و مربیان در پیوند با کتابخوانی به نمایش درآمد و مورد استقبال کودکان و خانواده‌های آنان قرار گرفت.
کارخانه شرکت سازور سازه آذرستان که در اتوبان تهران- قم واقع است، از پاییز۱۳۹۳ موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان با پشتیبانی مالی این شرکت برنامه با من بخوان را برای خانواده کارگران و کارکنان این کارخانه به اجرا درآورده است. این تجربه یکی از تجربه‌های متفاوت با من بخوان است که در آن خانواده‌ها به طور مستقیم درگیر برنامه‌های کتابخوانی هستند اکنون در این کارخانه کتابخانه‌ای با کتاب‌های باکیفیت ویژه کودکان، نوجوانان و والدین آن‌ها بنا نهاده شده است که همه کارگران و کارمندان می‌توانند با مراجعه به این کتابخانه با راهنمایی کتابداران و کارشناسان کتاب‌های مورد نیاز فرزندان خود را انتخاب و به امانت ببرند.
تجهیز کتابخانه “کانون فخر رازی اشنویه” در آذربایجان غربی، تجهیز کتابخانه “مرصع یزدانی” در سمنان، تجهیز دو کتابخانه “خواجه نفس” و “محمدولی کمینه” در استان گلستان، و برپایی “کتابخانه کودک‌محور مرکز کودکان کار و خیابان کوشا” در تهران از دیگر فعالیت‌های برنامه با من بخوان بوده است.
برنامه با من بخوان همچنان در حال گسترش است و امسال با دریافت این جایزه، با انگیزه و امید تلاش می‌کند تا هر چه بیشتر در راستای دستیابی به جامعه‌ای که در آن دانایی برترین ارزش‌ها شمرده می‌شود، حرکت کند. این برنامه می‌خواهد گامی باشد در کنار گام‌های دیگر تا با کتابخوانی و اندیشه‌ورزی، جامعه‌ای منتقد، خلاق و شکوفا، سازنده و آفرینشگر و به دور از خشونت ساخته شود. جامعه‌ای که کودکان و نوجوانان، ارزش‌های انسانی و اخلاقی را از راه دانش‌اندوزی و ادبیات بیاموزند و در وجود خود بارور و شکوفا کنند.
This post is also available in: انگلیسی
