ادبیات کودکان دریچه‌ای به آینده؛ گزارشی از سفر «با من بخوان» به افغانستان
شهریور ماه ۱۳۹۸ (اوت ۲۰۱۹) یکی از خونینترین ماه‌ها در چند سال اخیر در کشور افغانستان بود؛ خشونت و جنگ بار دیگر چهره‌ی این کشور و مردمان‌اش را اندوهگین ساخت. اما در میان صدای انفجارها، بغض‌ها و ناامیدی‌ها، شماری از دوستداران کودکان افغانستان در نخستین کارگاه‌های «با من بخوان» در شهر کابل شرکت کردند تا روی دیگر زندگی را به نمایش بگذارند. ۲۸ آموزگار، کتابدار، نویسنده‌ی کودک و تسهیل‌گر اجتماعی در روزهای پایانی تابستان ۱۳۹۸ با حضور در کارگاه‌های «با من بخوان» در میانه‌ی دلهره‌های روزمره، چشم امید به آینده‌ی کودکان سرزمین‌شان دوختند و در راه صلح و دانایی گام برداشتد.
با سفر خانم صفورا زواران حسینی، از کارشناسان و آموزشگران «با من بخوان» به سرزمین افغانستان این امکان فراهم شد تا ارتباط بیش‌تری میان ترویجگران ادبیات کودک ایران و افغانستان برقرار شود. برگزاری سه روز کارگاه با موضوعات ادبیات کودکان، بلندخوانی و کتابخانه‌های کودک‌محور به میزبانی موسسه‌ی آشیانه مقدمه‌ای برای تبادل تجربه‌ها و دانسته‌ها فراهم ساخت و امیدمان را به تداوم همکاری‌ها برای بهبودی زندگی کودکان و نوجوانان منطقه افزون‌تر کرد.
برنامه‌ی «با من بخوان» در پاییز ۱۳۹۵ برای نخستین بار در همکاری با بنیاد کودک افغانستان شماری از کودکان و آموزگاران را در منطقه‌ی مزارشریف افغانستان تحت پوشش قرار داده بود. همچنین پیش‌تر موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در تابستان ۱۳۹۷ کارگاه «آواورزی و الفباورزی» را به صورت آنلاین، ویژه‌ی مربیان «مؤسسات آموزشی توحید» در شهر هرات برگزار کرده و با استقبال آنان روبه‌رو شده بود. اما امسال برای نخستین بار کارگاه‌های «با من بخوان» در کشور افغانستان به شکل حضوری برگزار شد.
در این کارگاه‌ها که نمایندگانی از ۱۰ موسسه و سازمان مرتبط با کودکان شامل موسسه آشیانه، موسسه کلبه کتاب، موسسه چهارمغز، موسسه اطفال در خطر، موسسه خیریه حمایت از کودکان خیابانی افغانستان، قریه اطفال شمس، انتشارات کودکانه، انتشارات گهواره، موسسه Johanniter International، موسسه خیریه مادرمحبوبه و نمایندگانی از دفتر کودکان وزارت کار و امور اجتماعی حضور داشتند، سرفصل‌های زیر آموزش داده شد:
سرفصل‌های کارگاه دوروزه ادبیات کودکان و بلندخوانی (در تاریخ ۱۳ و ۱۴ شهریور ۹۸)
- تفاوت متن ادبی و غیر ادبی
- آشنایی با ادبیات کودکان و انواع گونه‌های ادبی
- شناخت کتاب‌های باکیفیت
- کتاب‌های تصویری و تصویرخوانی
- آشنایی با عناصر داستان
- چگونگی برگزاری یک نشست بلندخوانی و تکنیک‌های آن
سرفصل‌های کارگاه یک روزه کتابخانه‌های کودک محور (در تاریخ ۱۷ شهریور ۹۸)
- کودک‌محور بودن به چه معناست؟
- چگونه می‌توان یک کتابخانه‌ی کودک محور طراحی کرد؟
- فضای سرشار از سواد چیست؟
- تجهیزات، خدمات فنی و خدمات عمومی یک کتابخانه کودک‌محور چگونه است؟
همزمان با این سفر در تاریخ ۱۵ شهریور ماه ۱۳۹۸، جشن تابستانه‌ی کتاب موسسات کلبه کتاب و چهارمغز برگزار شد و ترویجگران آموزش‌دیده بلافاصله آموخته‌های کارگاه را در نشست‌های بلندخوانی با کودکان و نوجوانان به کار گرفتند. کارشناس «با من بخوان» نیز با شرکت در این جشن و بلندخوانی کتاب المر از سری کتاب‌های تاک انتشارات موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان تلاش کرد تا کودکان و والدین را با این شیوه‌ی کتابخوانی آشنا کند که مورد استقبال آنان قرار گرفت. تعدادی از والدین پیشنهاد کردند کارگاهی نیز برای آموزش بلندخوانی برای پدر و مادرها برگزار شود.
شرکت در جلسه‌ی هماندیشی موسسات و ناشران مرتبط با کودک کابل نیز بخش دیگری از برنامه‌های این سفر بود. در این جلسه صفورا زواران حسینی به نمایندگی از موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ایران و نمایندگانی از موسسه‌ی آشیانه به‌عنوان نماینده IBBY در افغانستان، انتشارات کودکانه، انتشارات گهواره و انتشارات مرکز معلومات افغانستان در پوهنتون کابل حضور داشتند. در این نشست هماندیشی پس از معرفی و آشنایی با فعالیت‌های هر کدام از نهادهای شرکت‌کننده در حوزه‌ی ادبیات کودکان، درباره‌ی مشکلات و چالش‌های موجود بر سر راه ترویج کتابخوانی در کابل و افغانستان گفت‌وگو و پیشنهادهایی برای فعالیت‌های مشترک و غلبه براین مشکلات و تداوم همکاری‌ها مطرح شد.
کمبود نویسندگان و تصویرگران کتاب کودک در افغانستان و تجربه کم آنان در این حوزه، کمبود امکانات چاپ باکیفیت و تکنولوژی بالا، کم بودن مخاطب برای خرید کتاب‌های منتشر شده و وضعیت اقتصادی ضعیف جامعه، آشنایی کم ناشران با ادبیات کودکان در دنیا برای انتخاب آثار برای ترجمه و نشر، و به ویژه نبود رشته‌ی کتابداری در دانشگاه‌های افغانستان از جمله چالش‌های پیش‌روی ترویجگران و ناشران ادبیات کودک افغانستان است.
برگزاری کارگاه‌های نویسندگی و تصویرگری کتاب‌های کودک، راه‌اندازی وب‌سایتی برای معرفی کتاب‌های منتشر شده، پیگیری راه‌اندازی رشته‌ی کتابداری در دانشگاه کابل، برگزاری نمایشگاه کتاب، جشنواره یا مسابقه با موضوع کتاب‌های کودکان منتشر شده به صورت سالانه یا دوسالانه از جمله پیشنهادهای مطرح شده در این هماندیشی بود. موسسه‌ی آشیانه نیز پیگیری امکان اجرایی شدن پیشنهادها را بر عهده گرفت.
همچنین در روزهای پایانی سفر، نماینده‌ی موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان ایران از یکی از پرورشگاه‌های موسسه‌ی مادرمحبوبه در پنجشیر بازدید کرد. پرورشگاه حضرت محمد یکی از چهار پرورشگاهی است که موسسه‌ی مادر محبوبه در افغانستان دارد و از سال ۲۰۰۳ فعالیت‌اش را آغاز کرده است. با پیگیری آقای حسینی از داوطلبان این موسسه که به تازگی از استرالیا به افغانستان آمده، قرار است کتابخانه‌ای محلی در یکی از روستاهای نسبتاً پرجمعیت نزدیک به این پرورشگاه تاسیس شود. در این بازدید درباره‌ی ویژگی‌های یک کتابخانه کودک‌محور و راه‌های همکاری موسسه مادرمحبوبه و برنامه‌ی «با من بخوان» گفت‌وگو و رایزنی شد.
ترویج کتابخوانی و ادبیات کودکان در افغانستان به دلیل این‌که این کشور سال‌ها درگیر جنگ بوده، حوزه‌ای جوان و نوپاست و نیاز به توجه و گسترش دارد. گروه «بامن بخوان» با وجود ناشران و گروه‌های ترویج کتابخوانی علاقمندی که دراین سفر فرصت آشنایی با آنان را به دست آورد، امیدوار است این نهال به زودی به درختی پر شاخ و برگ و تنومند تبدیل شود و سایه‌اش را بر سر کودکان و نوجوانان منطقه بگستراند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.